Lịch phụng vụ của Kitô giáo Tây phương (hay còn gọi là Lịch Công giáo) hầu hết dựa vào Lịch Phụng vụ của Hội Thánh Rôma (kể cả giáo hội Luther, Anh giáo và Tin Lành) trước khi có cuộc cải cách Kháng Cách. Nói chung, các mùa phụng vụ trong năm của Kitô giáo Tây phương là Mùa Vọng, Mùa Giáng Sinh, Mùa Thường Niên (trước đây gọi là Mùa Quanh Năm), Mùa Chay, Mùa Phục Sinh và Mùa Thường Niên (tiếp theo).
Mùa Vọng
Mùa Vọng (tiếng Việt nghĩa là "sự trông chờ", "hy vọng"; tiếng Latinh: adventus nghĩa là "đến") là mùa đầu tiên của năm phụng vụ bao gồm khoảng thời gian phủ kín bốn Chủ nhật trước Lễ Giáng sinh. Mùa Vọng bắt đầu từ giờ kinh Chiều I ngày thứ bảy trước ngày Chúa nhật nhằm ngày 30 tháng 11, hoặc nhằm ngày nào gần nhất, và kết thúc trước giờ kinh Chiều I ngày 24/12 (lễ Vọng Chúa Giáng Sinh).[1] Mùa Vọng được chia ra làm hai giai đoạn, trong đó giai đoạn từ đầu mùa Vọng cho đến hết ngày 16/12 mang ý nghĩa mong chờ ngày Chúa đến lần thứ hai, còn giai đoạn hai từ ngày 17/12 đến chiều ngày 24/12 nhằm đón chờ ngày Chúa Giáng sinh. Bầu không khí của mùa này tuy không buồn bã như Mùa Chay nhưng được liệu sao để không đi trước niềm vui tột độ của Lễ Giáng Sinh sau đó. Bằng nhiều hình thức, có thể là bốn vòng hoa hay bốn ngọn nến, nhiều nơi sử dụng nó để đánh dấu thời gian cho bốn tuần của Mùa Vọng với ý nghĩa tượng trưng: "Hy vọng", "Tin tưởng", "Niềm vui" và "Tình yêu". Màu lễ phục truyền thống trong mùa này là màu tím nhưng vào Chủ nhật thứ ba, có thể sử dụng lễ phục màu hồng và được gọi với cái tên là Chúa Nhật Hãy Vui Lên (Chúa Nhật Gaudete).
Mùa Giáng Sinh
Mùa Giáng sinh bắt đầu từ giờ Kinh Chiều I ngày 24/12 (lễ Vọng Chúa Giáng sinh) đến hết ngày Lễ Chúa Giêsu chịu Phép rửa với ý nghĩa mừng sự kiện Chúa Giêsu giáng trần năm xưa.
Mùa Thường niên
Mùa Thường niên là mùa phụng vụ không mang ý nghĩa thần học đặc biệt nào thông thương gồm 33 hoặc 34 tuần lễ (tùy năm) và được chia làm hai giai đoạn: Giai đoạn 1 bắt đầu từ sau Lễ Chúa Giêsu chịu Phép rửa đến trước Thứ tư Lễ Tro.Giai đoạn 2 bắt đầu từ sau Lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống và kết thúc trước giờ Kinh Chiều I ngày thứ bảy trước Chúa Nhật thứ nhất mùa Vọng (của năm phụng vụ tiếp theo).[2] Ngoài dịp Lễ Giáng Sinh và Lễ Phục Sinh là cao điểm của năm phụng vụ, các lễ quan trọng khác thường được bố trí vào Mùa Thường niên. Màu lễ phục thường là màu xanh lá, đỏ, tím, vàng.
Mùa Chay
Mùa Chay thực chất là mùa mà nhiều giáo hội Kitô giáo chuẩn bị cho Lễ Phục Sinh, bắt đầu vào Thứ tư Lễ Tro và kết thúc ngay trước Thánh lễ Tiệc Ly vào chiều Thứ năm Tuần Thánh (tròn 40 ngày). Cũng như Mùa Vọng, Kinh Vinh Danh và Allelujah nói chung không được hát trong mùa này. Mùa Chay với màu tím truyến thống mang bầu không khí trầm buồn thể hiện hai chiều kích thần học: sự ăn năn thống hối của từng tín đồ và Cuộc thương khó của Giêsu Kitô. Công giáo Rôma quy định không được phép hát Kinh Vinh Danh và "Alleluia" trong mùa này. Ngày Chúa Nhật thứ tư của mùa Chay có thể mặc lễ phục hồng và được gọi với cái tên là Chúa Nhật Mừng Vui Lên (Chúa Nhật Laetare). Kể từ ngày Chúa Nhật thứ năm mùa Chay, tất cả các ảnh tượng trong nhà thờ sẽ được che phủ bằng vải tím và sẽ được lột ra vào đêm Vọng Phục Sinh thứ bảy Tuần Thánh. Mùa Chay kết thúc sẽ được tiếp nối bằng Tam nhật Thánh là đỉnh cao của năm Phụng Vụ bao gồm:
- Thứ năm Tuần Thánh (hay Thứ năm Rửa chân)
- Các nhà thờ chính tòa cử hành Thánh lễ Truyền Dầu vào buổi sáng (các linh mục trong toàn giáo phận sẽ về nhà thờ chính toà để cử hành, với ý nghĩa tưởng niệm việc Chúa Giêsu thiết lập Bí tích Truyền Chức Thánh).
- Buổi chiều cử hành Thánh lễ Tiệc Ly.
- Có thể có nghi thức rửa chân.
- Theo thông lệ, sau Thánh lễ Tiệc Ly sẽ có kiệu Mình Thánh Chúa và chầu Thánh Thể cho đến nửa đêm.
- Thứ sáu Tuần Thánh (hay Thứ sáu Tốt lành)
- Cử hành nghi thức đi đàng Thánh Giá.
- Nghi thức tưởng niệm Cuộc thương khó của Giêsu.
- Giáo hội Công giáo Rôma không cử hành thánh lễ vào ngày này nhưng khuyến khích việc cầu nguyện. Quy định các tín hữu giữ chay và kiêng thịt.
- Thứ bảy Tuần Thánh, là đỉnh cao của Tam Nhật Thánh.
- Kỷ niệm việc an táng Chúa Giêsu trong mồ.
- Buổi tối tổ chức Lễ Vọng Phục Sinh với những nghi thức rất long trọng tiên liệu về sự sống lại của Chúa Giêsu.
Trong Mùa Chay, có hai ngày mà tín đồ Công giáo Rôma phải ăn chay (thuật ngữ gọi là "giữ chay và kiêng thịt") đó là Thứ tư Lễ Tro và Thứ sáu Tuần Thánh. Luật ăn chay của Công giáo Rôma không giống như của Phật giáo. "Giữ chay" của họ được hiểu là cấm ăn uống các món phụ (bánh kẹo, rượu bia, nước ngọt…) còn "kiêng thịt" được hiểu là cấm ăn thịt các động vật có máu nóng như: thịt heo, thịt bò, thịt gà, thịt của các loài thú, gia cầm… nhưng lại cho phép ăn các loài hải sản như cá, tôm, mực… và thực vật. Thực ra ít thấy có quy định cụ thể nào về danh mục cấm ấy nhưng tất cả đều dựa vào truyền thống. Ngày "giữ chay và kiêng thịt" quy định chỉ được ăn duy nhất hai bữa chính, không có bữa ăn phụ, hạn chế các thú vui nhưng khuyến khích làm việc từ thiện với ý nghĩa thần học là luyện tập cho bản thân sức chịu đựng trước sự cám dỗ của vật chất.
Mùa Phục Sinh
Trong Kitô giáo, Chủ nhật được coi là ngày quan trọng nhất của tuần lễ vì nó là "ngày của Chúa". Cho nên trong tiếng Việt, tín đồ Kitô giáo còn gọi Chủ nhật là Chúa Nhật. Phần sau đây sử dụng "Chúa nhật" thay vì "Chủ nhật" cho hợp với ngữ cảnh.
Mùa Phục Sinh bắt đầu từ Chúa nhật I Phục Sinh đến hết Chúa nhật Chúa Thánh Thần Hiện xuống (Lễ Ngũ Tuần), thời gian thay đổi theo từng năm. Cách tính ngày Lễ Phục Sinh được quy định tại Công đồng Nicaea I và được áp dụng cho đến tận ngày nay như sau: Lễ Phục Sinh là ngày Chúa Nhật liền kề sau ngày trăng tròn đầu tiên trong hoặc sau tiết Xuân Phân. Như vậy Lễ Phục Sinh chỉ có thể rơi vào trong khoảng từ ngày 22/3 đến 25/4.
Ngày thứ 40 kể từ Lễ Phục Sinh là lễ Chúa Giêsu lên trời (tức Lễ Thăng Thiên, rơi vào ngày Thứ năm) nhưng thường được dời vào ngày Chúa nhật kế tiếp. Ngày thứ 50 kể từ ngày Lễ Phục Sinh là ngày Lễ Ngũ Tuần kỉ niệm Chúa Thánh Thần hiện xuống với các tông đồ theo Tân Ước, ngày này cũng được coi là ngày khai sinh ra Giáo hội.
Các lễ quan trọng khác
Trong năm phụng vụ, Giáo luật quy định ngoài các ngày Chúa Nhật trong năm thì còn có 10 ngày lễ trọng buộc khác (buộc các tín hữu phải kiêng việc xác và phải tham dự thánh lễ vào đúng ngày lễ hoặc chiều hôm trước ngày lễ), tuy nhiên Giáo hội tại địa phương có quyền lược bớt các ngày lễ buộc hoặc dời nó qua ngày Chúa Nhật, các ngày lễ đó bao gồm:
Bốn lễ trọng kính Chúa:
- Lễ Chúa Giáng Sinh (từ chiều 24/12 cho đến hết 25/12) là một trong những ngày lễ quan trọng nhất trong Kitô Giáo, với việc mừng biến cố Chúa Giáng sinh làm người, trong dịp lễ này, các nhà thờ và nhiều nơi sẽ trang trí để đón mừng Giáng sinh, tổ chức các buổi hoà nhạc Thánh ca. Lễ Giáng sinh được hưởng ứng không chỉ bởi các Kitô hữu mà còn bao gồm những người không phải Kitô hữu.
- Lễ Hiển Linh vào ngày 6/1 hàng năm mừng kính việc Chúa Giêsu tỏ mình ra cho ba nhà đạo sĩ. Tuy nhiên nơi nào lễ Hiển Linh không phải là lễ buộc thì sẽ được mừng kính vào ngày Chúa Nhật trong khoảng từ ngày 2 đến ngày 8/1 như ngày riêng của lễ đó.
- Lễ Thăng Thiên được cử hành vào ngày thứ 40 kể từ lễ Phục Sinh, và do đó lễ này luôn rơi vào ngày thứ năm sau Chúa Nhật thứ sáu mùa Phục Sinh, lễ này mừng kính việc Chúa Giêsu lên trời sau khi đã sống lại và hiện ra với các Tông Đồ. Tuy nhiên nơi nào lễ Thăng Thiên không phải là lễ buộc thì sẽ được mừng kính vào ngày Chúa Nhật thứ bảy mùa Phục Sinh như ngày riêng của lễ đó.
- Lễ Mình và Máu Thánh Chúa Kitô được cử hành 60 ngày sau lễ Phục Sinh, và do đó lễ này luôn rơi vào ngày thứ năm sau Chúa Nhật Lễ Chúa Ba Ngôi, lễ này tôn kính dấu chỉ của việc Chúa Giêsu hiện diện trong Bí tích Thánh Thể, và trong ngày này các nhà thờ sẽ tổ chức việc chầu Mình Thánh Chúa. Ở nhiều nơi trên thế giới, trong ngày lễ này sẽ có các cuộc rước kiệu Mình Thánh Chúa trọng thể qua các đường phố. Đối với những nơi mà lễ Mình và Máu Thánh Chúa Kitô không phải là lễ buộc thì sẽ được mừng kính vào ngày Chúa Nhật đầu tiên sau Chúa Nhật Lễ Chúa Ba Ngôi như ngày riêng của lễ đó.
Ba lễ trọng kính Đức Trinh nữ Maria:
- Lễ Đức Maria là Mẹ Thiên Chúa được mừng kính vào ngày 1/1 hàng năm và cũng là ngày kết thúc tuần Bát nhật Giáng Sinh, lễ này mừng kính tước hiệu Đức Trinh nữ Maria được gọi là Mẹ Chúa trời vì đã cưu mang và nuôi nấng Đức Kitô, trong ngày này cũng nhớ đến việc đặt tên cho Chúa Giêsu.
- Lễ Đức Maria hồn xác Lên trời (hay Mông Triệu, dịch sát nghĩa là "rước về trời trong giấc mộng") được mừng kính vào ngày 15 tháng 8 hằng năm. Đây là ngày lễ cổ xưa nhất của Công giáo còn tồn tại với ý nghĩa mừng sự kiện mà họ tin rằng Maria được Thiên Chúa đưa về trời cả linh hồn và thể xác. Niềm tin này được Giáo hoàng Piô XII định chế thành ‘’tín điều’’ (Munificentissimus Deus) vào ngày 1 tháng 11 năm 1950. Anh giáo cũng như vài giáo phái Kháng Cách khác cũng kỉ niệm vào ngày này nhưng với ý nghĩa mừng Thánh Maria.
- Lễ Đức Maria vô nhiễm nguyên tội được mừng kính vào ngày 8/12 hàng năm với niềm tin rằng Đức Maria khi được sinh ra đã không bị mắc phải tội của Tổ tông do Adam và Eva để lại.
Ba lễ trọng kính các Thánh:
Trong năm phụng vụ cũng có những ngày lễ trọng nhưng không buộc đó là các ngày:
- Thứ tư Lễ Tro khởi đầu của mùa Chay, buộc các tín hữu giữ chay và kiêng thịt.
- Lễ Truyền Tin vào ngày 25/3 hàng năm.
- Lễ Sinh nhật Thánh Gioan Tẩy Giả vào ngày 24/6 hàng năm.
- Lễ kính Trái Tim Đức Chúa Giêsu cử hành sau 19 ngày tính từ Lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống (hay còn được tính là ngày thứ sáu liền kề sau tuần bát nhật Lễ Mình và Máu Thánh Chúa Ki-tô).
- Các ngày trong tuần Thánh và tuần Bát nhật Phục Sinh được cử hành như các ngày lễ trọng (nghĩa là các ngày này được ưu tiên trên mọi lễ trọng khác).
